คอพอก
Goiter, Hyperthyroid ,Grave Disease, Thyroid ,Endocrine ,Neck mass

 

คอพอก (Goiter) หมายถึง ภาวะที่มีการโตขึ้นของต่อมไทรอยด์ สามารถแบ่งได้ดังนี้

• แบ่งตามลักษณะการโต แบ่งออกเป็น

• แบ่งตามอาการ แบ่งออกเป็น

1. คอพอกธรรมดา ส่วนใหญ่เกิดจากการขาดธาตุไอโอดีน,อาจพบได้ในขณะที่ร่างกาย ต้องการไทรอยด์ฮอร์โมนเพิ่มขึ้น เช่น ในช่วงวัยรุ่น ขณะตั้งครรภ์, ได้รับสารบางชนิด หรือยาบางอย่าง
   (ในระยะแรก ต่อมไทรอยด์จะโตทั่ว ๆ ไป แต่ต่อมาจะกลายเป็นก้อนตะปุ่มตะปั่ม หรืออาจคลำได้เป็นก้อนเดี่ยว ๆ ก็ได้)
2. ก้อนเดี่ยวและก้อนตะปุ่มตะปั่มของต่อมไทรอยด์ อาจเกิดจาก การขาดไอโอดีน, ถุงน้ำ, ต่อมไทรอยด์อักเสบ, เนื้องอกธรรมดา หรือมะเร็ง ก็ได้
3. ภาวะพิษของต่อมไทรอยด์ อาจเกิดจาก คอพอกเป็นพิษที่เรียกว่า Graves’ disease, เนื้องอกธรรมดาที่ทำงานมากเกิน (Toxic adenoma) หรือคอพอกตะปุ่มตะปั่มที่เป็นมานาน (Toxic multinodular goiter)

ต่อมไทรอยด์โต เป็นภาวะที่พบบ่อย พบว่า ประมาณ 4-7% ของประชากร จะมีก้อนที่ต่อมไทรอยด์ (ประมาณ ครึ่งหนึ่ง จะคลำพบเป็นก้อนเดี่ยว ๆ) พบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย

ก้อนเดี่ยวของต่อมไทรอยด์ มีโอกาสเป็นมะเร็ง ประมาณ 5-10 %

ส่วนภาวะต่อมไทรอยด์เป็นพิษ มีโอกาสเป็นมะเร็งน้อยกว่า คือ ประมาณ 1 %

โดยมีโอกาสเป็นมะเร็งในกลุ่มที่

• มีประวัติเคยได้รับการฉายรังสี บริเวณศีรษะและคอ ในวัยเด็ก (ถ้ามีก้อนจะพบมะเร็งประมาณ 30-40%)
• มีประวัติมะเร็งต่อมไทรอยด์ในครอบครัว
• ก้อนของต่อมไทรอยด์ในเพศชายมีโอกาสเป็นมะเร็งบ่อยกว่าเพศหญิง (แต่พบก้อนของต่อมไทรอยด์ในเพศหญิงได้บ่อยกว่า)
• อายุ น้อยกว่า 20 ปี หรือมากกว่า 60 ปี
• ก้อนโตเร็ว หรือมีอาการเสียงแหบ หายใจลำบาก กลืนลำบาก
• ก้อนแข็ง ติดกับอวัยวะข้างเคียง
• มีการกระจายไปที่ต่อมน้ำเหลืองบริเวณข้างเคียง

 

1. ประวัติ แพทย์จะสอบถาม อายุและเพศ, ระยะเวลาที่เริ่มเป็น, การเปลี่ยนแปลงของก้อน (โตเร็วหรือช้า), อาการเจ็บที่ก้อน, อาการเหนื่อยง่ายใจสั่น, ประวัติที่ชวนให้สงสัยมะเร็งดังกล่าวแล้ว (ประวัติครอบครัว, ประวัติการฉายแสง), อาการเสียงแหบ, หายใจลำบาก, กลืนลำบาก
2. การตรวจร่างกาย นอกจากการตรวจร่างกายทั่ว ๆ ไปแล้ว แพทย์จะให้กลืนน้ำลาย แล้วดูลักษณะของก้อน (เนื่องจากต่อมไทรอยด์จะเคลื่อนขึ้นลงตามการกลืน) แล้วคลำดูขนาด, ขอบเขตของก้อน, ความอ่อนแข็ง, การมีต่อมน้ำเหลืองโต, อาการและอาการแสดงทางตา ของไทรอยด์เป็นพิษ
3. การตรวจพิเศษเพิ่มเติม เพื่อแยกว่า มีอาการของไทรอยด์เป็นพิษหรือไม่, เป็นมะเร็งหรือไม่ใช่มะเร็ง
4. การรักษา เมื่อได้การวินิจฉัยแล้ว แพทย์ก็จะให้การรักษาตามสาเหตุต่อไป

Diagram สรุปแนวทางในการรักษา    ก้อนเดี่ยวทัยรอยด์    ก้อนตะปุ่มตะป่ำ

ก้อนเดี่ยวของต่อมไทรอยด์

1. การผ่าตัด

• ตรวจพบว่า ก้อนนั้นเป็นมะเร็ง หรือสงสัยว่า จะเป็นมะเร็ง
• ก้อนมีขนาดใหญ่ กดเบียดอวัยวะข้างเคียง, ยื่นลงไปในทรวงอก
• เพื่อความสวยงาม

2. การสังเกตอาการ

• ในกรณี ที่ตรวจยืนยันว่า ไม่ใช่มะเร็ง ก็ไม่ต้องผ่าตัด สังเกตอาการต่อไปได้ หรืออาจให้ฮอร์โมนของต่อมไทรอยด์กิน เป็นระยะเวลาหนึ่ง
• กรณีที่ก้อนโตขึ้น อาจพิจารณาผ่าตัด

ต่อมไทรอยด์เป็นพิษ

1. การรักษาด้วยยา ใช้ยาต้านไทรอยด์ เพื่อควบคุมอาการของการเป็นพิษ ระยะเวลาในการให้ยา ประมาณ 1-2 ปี หากไม่หายต้องพิจารณาการรักษาวิธีอื่นต่อไป

2. การรักษาโดยการผ่าตัด ใช้ในรายที่ก้อนโตมาก มีข้อห้ามต่อการให้สารรังสี

3. การให้สารไอโอดีนรังสี สารรังสีจะไปทำลายต่อมไทรอยด์ที่ทำงานมากเกินไป ทำให้หายจากภาวะต่อมไทรอยด์เป็นพิษ

โดย  นพ.นพวัชร์ สมานคติวัฒน์  ศัลยแพทย์