ใครว่าคลอดแล้วเบาสบายหายเมื่อยและหมดภาระหนักที่ต้องอุ้มมาตั้งเก้าเดือนเสียที..จริง ๆ แล้วเพิ่ม
จะเป็นการเริ่มต้นภาระใหม่ที่หนักกว่าอย่างมากเชียวละ แม้จะเป็นภาระแห่งความสุขก็ตามที ก็เจ้าตัวน้อยตาแป๋ว ที่หลุดพ้นจากท้องออกมาอยู่ในอ้อมแขนคุณแม่นี่แหละ เป็นผู้ที่จะอาศัยกำลังกายและใจอันสดชื่นแข็งแรงของคุณ ช่วยให้แกเจริญเติบโตต่อไปอย่างมีความสุข
ช่วงหลังคลอด จึงเป็นระยะสำคัญที่จะมองข้ามไปไม่ได้เพราะคุณต้องมีการปรับตัวปรับใจ สร้างพลังที่พร้อม
จะรับภาระใหม่อย่างรวดเร็ว มีหลายสิ่งที่คุณต้องปฏิบัติและทำความเข้าใจคุณ  คุณอาจลืมนึกถึงบางอย่าง
ทั้งที่เป็นสิ่งที่ลืมไม่ได้
สาระทั้งหมดของจุลสารได้จาก ภาควิชาสูติศาสตร์-นรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี
 มหาวิทยาลัยมหิดล จึงแน่ใจได้ว่าถูกต้องแน่นอนค่ะ
การปฏิบัติตนในระยะหลังคลอด ความสำคัญของระยะหลังคลอด
ระยะหลังคลอด เป็นระยะของการปรับตัวของมารดาทั้งด้านจิตใจและร่างกาย ทางจิตใจนั้นก็ต้องปรับ
 สภาพชีวิตให้เป็นทั้งมารดาของชีวิตใหม่และเป็นภรรยาที่ดีของสามี ในทางร่างกายนั้นธรรมชาติจะปรับสภาพของ
อวัยวะต่างๆ ให้กลับสู่สภาวะปกติ ดังนั้นการปฏิบัติตนหลังคลอดที่ถูกต้องจึงจะทำให้สุขภาพของมารดามีความ สมบูรณ์ทั้งจิตใและร่างกายทั้งในระยะนี้และในอนาคตภายหน้าเมื่อสูงวัยขึ้น
 
การรักษาสุขภาพจิต
ผู้มีบทบาทอย่างสำคัญในการรักษาสุขภาพจิตของมารดาหลังคลอดก็คือ สามีซึ่งต้องเอาใจใส่ ให้กำลังใจ
 และแสดงอาทรต่อทุกข์สุขของมารดาหลังคลอด และคอยดูแลช่วยเหลือในการเลี้ยงบุตร ตลอดจนช่วยประกอบกิจ วัตรประจำวันจะทำให้มารดาคลายความว้าเหว่ คลายความเครียดและความกังวลในการปรับตนเองเพื่อ
“ความเป็นมารดา” และ “ความเป็นภรรยา” ลงได้
 
อาหาร
ควรได้อาหารจำพวกโปรตีนและคาร์โบไฮเดรตมากกว่าระยะตั้งครรภ์ เพื่อความสมบูรณ์ในการเลี้ยงบุตร
 ด้วยนมมารดา ไม่ควรงดอาหารโดยเด็จขาด และไม่ควรดื่มสุรา เบียร์ หรือเครื่องดื่มประเภทแอลกอฮอล์ เช่น ยาดองเหล้า
 
กิจวัตรประจำวัน
ควรบริหารร่างกายบ้างเพื่อให้การปรี้กระเปร่าสดชื่นอยู่เสมอควรอาบน้ำสระผมไปตามปกติที่เคยปฏิบัติ
 ไม่ควรอยู่ในสภานที่อับ อากาศถ่ายเทไม่สะดวก ไม่ควรอยู่ไฟหรืออดของแสลง และไม่ต้องรับประทานยาขับน้ำคาวปลา
โ่ดยเด็ดขาด
 
การดูแลน้ำคาวปลาและฝีเย็บ
จะมีน้ำคาวปลาเป็นสีแดงในระยะแรกจะลดปริมาณลงเรื่อย ๆ และจะเปลี่ยนเป็นสีชมพูและจางจงจน
 เป็นน้ำสีเหลือง ๆ ภายใน 2-3 สัปดาห์ ควรใช้ผ้าอนามัยที่สะอาดรองรับน้ำคาวปลา และควรเปลี่ยนผ้าอนามัยบ่อย
ในระยะแรก ต่อไปก็เปลี่ยนตามปกติ
ควรล้างแผลฝีเย็บด้วยน้ำอุ่นสะอาดแล้วซับให้แห้ง ถ้าปวดแผลมากและแผลบวมแดง กดเจ็บ ควรรีบไป
 พบแพทย์ เพราะอาจเกิดการอักเสบของแผลจากเชื้อโรค
 
การออกกำลังกาย
เมื่อสามารถช่วยตนเองได้คล่องแล้ว ควรจะบริหารกล้ามเนื้อหน้าท้องด้วย เพื่อให้กล้ามเนื้อแข็งแรง
 ลดไขมันที่สะสมอยู่หน้าท้องและเมื่อหายเจ็บแผลฝีเย็บ ควรจะบริหารกล้ามเนื้อช่องคลอดและฝีเย็บ
การบริหารกล้ามเนื้อหน้าท้องทำโดยนอนราบไปกับพื้นแล้วค่อย ๆ ยกแขนทั้งสองข้าง ยกศีรษะและลำตัวลง
พยายามจรดปลายนิ้วมือให้แตะกับปลายนิ้วเท้า บริหารครั้งละ 30-50 ครั้ง เป็นประจำทุกวัน โดยเริ่มตัน 10-20 ครั้ง ในระยะแรกแล้วค่อย ๆ เพิ่มขึ้น วิธีบริหารช่องคลอดและฝีเย็บก็ทำได้ด้วยการขมิบทวารหนักวันละหลาย ๆ ครั้ง
ครั้งละประมาณ 50 ครั้ง
การบริหารร่างกายนี้ควรจะกระทำอย่างสม่ำเสมอทุกวัน และต่อเนื่องตลอดไป แต่ต้องอาศัยกำลังใจอย่างมาก
ซึ่งผู้ที่จะช่วยสนับสนุนการกระทำนี้ก็คือ สามี
ก. นอนราบบนพื้น
ข. ยกศรีษะและลำตัวส่วนบนขึ้นตรง แขนชูขนานกับลำตัว
ค. ก้มศรีษะและลำตัวส่วนบนหาหน้าขา และเยียดแขนให้ปลายนิ้วมือแตะกับปลายนิ้วเท้า
 
การร่วมเพศ
มารดาหลังคลอดทุกคนสามารถร่วมเพศได้ เมื่อน้ำคาวปลาหมดและไม่เจ็บแผลฝีเย็บ แต่ควรคุมกำเนิดทุกครั้ง
เพราะไข่อาจจะตกและเกิดการปฏิสนธิได้โดยที่ยังไม่มีระดู วิธีคุมกำเนิดที่เหมาะสมในระยะนี้คือการใช้ถุงคุมกำเนิด
 
การตรวจหลังคลอด
มารดาทุกคนควรได้รับการตรวจฟัน ตรวจร่างกายและตรวจภายใน (คือการตรวจช่องคลอด ปากมดลูก
 และรังไข่) เมื่อครบเวลา 6 สัปดาห์หลังคลอด ที่โรงพยาบาลหรือสถานบริการสาธารณสุข เพื่อตรวจสุขภาพของฟัน
ร่างกาย ระบบอวัยวะสืบพันธุ์และรับการคุมกำเนิด
 
การตรวจภายในประจำปี
มารดาทุกคนควรได้รับการตรวจภายในเป็นประจำทุกปี เพื่อค้นหาความผิดปกติที่อาจเกิดขึ้นโ่ดยไม่มีอาการ
 ปรากฎ ที่สำคัญคือมะเร็งของปากมดลูก และมะเร็งของรังไข่
 
การรักษาสุขภาพของทารก
ควรนำทารกไปตรวจสุขภาพตามนัด และรับวัคซีนป้องกันโรคตามกำหนดทุกครั้ง ควรเลี้ยงดูบุตรด้วยนม
 มารดา และให้รับประทานอาหารเสริมตามคำแนะนำของแพทย์และเจ้าหน้าที่สาธารณสุข เพื่อให้ทารกได้รับอาหารตาม ความจำเป็นอย่างครบถ้วน
 
ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับการปฏิบัติตัวหลังคลอดควรกินยาขับน้ำคาวปลาหรือไม่?
น้ำคาวปลาเป็นเนื้อเยื่อบุโพรงมดลูกที่สลายตัวออกมาหลังคลอดบุตร ฉะนั้นจึงไม่ต้องรับประทานยาขับน้ำ
 คาวปลาอย่างเด็ดขาด เพราะการที่มีน้ำคาวปลามากหรือน้อยนั้นขึ้นอยู่กับลักษณะของโพรงมดลูก ซึ่งแต่ละคนจะไม่เหมือนกัน ไม่ควรใช้ปริมาณน้ำคาวของผู้อื่นเป็นบรรทัดฐาน และยาขับน้ำคาวปลาทุกชนิดก็ไม่มีอานุภาพที่จะขับน้ำคาวปลา
ได้ทั้งยังอาจจะทำให้เกิดอาการแพ้ยา เป็นอันตรายต่อมารดาได้
 
ควรอยู่ไฟหรือไม่?
ไม่ควรอยู่ไฟอย่างเด็ดขาด เพราะนอกจากไม่มีประโยขน์อย่างใดต่อสุขภาพมารดาแล้ว การปฏิบัติ
 ประเพณีนี้อย่างเคร่งครัดอาจจะนำอันตรายมาสู่มารดาได้ และอาจมีผลเสียต่อสุขภาพเมื่อสูงวัยขึ้น
 
ควรงดของแสลงหรือไม่?
ของที่แสลงควรงดเด็ดขาด ได้แก่ ยาที่แพทย์ไม่ได้สั่ง เหล้า เบียร์ เครื่องดื่มหรือยาที่มีแอลกอฮอล์ เช่น ยา
 ดองเหล้า ส่วนอาหารอื่น ๆ ควรรับประทานตามที่แนะนำ ไม่ควรรับประทานข้าวกับเกลือหรือปลาเค็มแต่อย่างเดียว
 
อาบน้ำสระผมได้หรือไม่?
การอาบน้ำสระผมจะช่วยชำระคราบเหงื่อไคล และความสกปรกหมักหมมของร่างกายและศรีษะ และทำ
 ให้รู้สึกสดชื่นกระปรี้กระเปร่าฉะนั้นควรอาบน้ำสระผมไปตามปกติที่เคยปฏิบัติ
 
ร่วมเพศโดยที่ยังไม่มีระดูจะไม่ตั้งครรภ์?
การร่วมเพศทุกครั้งควรคุมกำเนิดไว้เสมอ เพราะอาจจะมีไข่ตกได้ในระยะนี้ และตัวอสุจิจะเข้าไปผสม เกิด
 ปฏิสนธิตั้งครรภ์ขึ้นได้ โดยปกติแล้วระดูจะปรากฏหลังไข่ตกราว 2 สัปดาห์ ฉะนั้นการที่ยังไม่มีระดูก็อาจจะมีไข่ตก แล้ว เมื่อมีการร่วมเพศก็สามารถตั้งครรภ์ได้