ภาวะมีบุตรยาก
ย่อมเป็นที่ยอมรับกันทั่วไปว่า สิ่งที่มีชีวิตทั้งหลายทั้งปวง มีสัญชาตญาณที่สำคัญอย่างน้อยอยู่สองอย่าง คือ
สัญชาตญาณเพื่อให้ตนมีชีวิตอยู่รอด และสัญชาตญาณเพื่อการสืบเผ่าพันธุ์
มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่อยู่ภายใต้กฏเกณฑ์ธรรมชาติข้อนี้ด้วย ดังนั้นการมีคู่เพื่อสืบพันธุ์ของมนุษย์ จึงควรมี
 มาตั้งแต่เริ่มมีมนุษย์ในโลก
อย่างไรก็ตาม ประวัติศาสตร์หรือนิทาน นิยาม ทั้งหลายตั้งแต่โบราณ ไม่ว่าชาติใด ภาษาใด ก็มักจะมีเรื่อง
 เล่าของคนบางคู่ที่ไม่สามารถจะมีบุตรได้ และมีความพยายามต่าง ๆ นานา เพื่อให้สามารถมีบุตรได้
ปัจจุบันเราพบว่าในบรรดาคู่สามีภรรยาทั้งหลาย จะมีปัญหามีบุตรยาก ประมาณ 15% หมายความว่า
ทุก 100 คู่สามีภรรยาจะมีปัญหามีบุตรยาก 15 คู่
คำว่ามีบุตรยาก ไม่ได้หมายความว่า ไม่มีโอกาสมีบุตรได้ แต่หมายความว่า มีโอกาสมีบุตรน้อยกว่าปกติ
 การมีเพศสัมพันธ์สัปดาห์ละอย่างน้อย 2 - 3 วัน โดยไม่ได้คุมกำเนิดจะมีการตั้งครรภ์ 50% ภายใน 5 เดือน
และการตั้งครรภ์เพิ่ม ขึ้นเป็น 80% - 90% ในเวลา 1 ปี ส่วนที่เหลือจะมีโอกาสตั้งครรภ์น้อยลง และเราจัดอยู่
ในกลุ่มภาวะมีบุตรยาก
ปัจจัยที่สำคัญต่อการตั้งครรภ์
การตั้งครรภ์โดยธรรมชาติ จะต้องมีปัจจัยต่าง ๆ ดังต่อไปนี้คือ
1. ฝ่ายชายต้องมีการสร้างเชื้ออสุจิเข้ามาในน้ำอสุจิได้ปกติ ทั้งในแง่ของจำนวน, การเคลื่อนไหว และ รูปร่าง
2. ฝ่ายชายต้องมีความสามารถในการหลั่งอสุจิเช้าในช่องคลอดของฝ่ายหญิง
3. เชื้ออสุจิต้องสามารถผ่านมูกของปากมดลูกเข้าไปในโพรงมดลูก และผ่านเข้าไปในท่อของมดลูก
 (หรือ ท่อนำไข่) เพื่อไปพบกับไข่ของฝ่ายหญิง ในท่อนำไข่นั้น ในช่วงเวลาที่มีการตกไข่
4. เชื้ออสุจินั้นต้องมีความสามารถเจาะเปลือกเซลของไข่เข้าไปทำให้เกิดการปฏิสนธิได้ในท่อนำไข่
5. ฝ่ายหญิงต้องมีการตกไข่ปกติ และมีท่อนำไข่ปกติที่ให้ไข่เดินทางเข้าและผ่านไปได้
6. ไข่ที่ผสมแล้ว ต้องสามารถเดินทางผ่านท่อนำไข่เข้าไปยังโพรงมดลูกได้ เพื่อฝังตัวที่เยื่อบุโพรงมดลูก
7. ไข่มี่ผสมแล้ว ต้องแบ่งตัวเป็นตัวอ่อนเป็นปกติ และเจริญเติบโตที่ปกติต่อไปได้ในโพรงมดลูก
การขาดปัจจัยข้อใดข้อหนึ่งดังกล่าว จะไม่ทำให้เกิดการตั้งครรภ์ ตามธรรมชาติได้ ทำให้เกิดปัญหามีบุตรยาก
หรือถ้าความผิดปกติรุนแรงมากก็ทำให้มีบุตรไม่ได้  เรียกว่าเป็นหมัน
 
ขบวนการการตั้งครรภ์
ขบวนการตั้งครรภ์ เกิดจากมีการตกไข่ (คือไข่หลุดออกมาจากรังไข่เมื่อเจริญสมบูรณ์เต็มที่ ไข่ที่ตกออกมา
 จะถูกท่อนำไข่จับเข้าไปอยู่บริเวณปลายท่อนำไข่แล้วเชื้ออสุจิจะเข้ามาผสมกับไข่บริเวณปลายท่อนำไข่นี้ กลายเป็นตัวอ่อน จากนั้นก็จะมีการแบ่งตัวของเซลตัวอ่อน ในขณะเดียวกันจะค่อย ๆ ถูกขับเคลื่อนไปหาตัวมดลูก และเข้าไปในโพรงมดลูก
ในวันที่ 3 - 4 หลังมีการผสมพันธุ์ ตัวอ่อนจะมีการแยกตัวต่อไปจะมีความสามารถฝังตัวเข้าไปในโพรงมดลูกได้
หลังจากเช้าไปอยู่ในโพรงมดลูกแล้ว 3 - 4 วัน ซึ่งต่อไปจะมีการ สร้างรก,ตัวอ่อนทารก และถุงน้ำคร่ำ ตัวอ่อนทารกจะมีการสร้างอวัยวะต่าง ๆ ภายใน 8 สัปดาห์ หลังจากนั้นจะค่อย ๆ เจริญเติบโตจนครบกำหนด 40 สัปดาห์ จึงคลอดออกมาเป็นทารกน้อยให้พ่อแม่เชยชม

 
เมื่อท่านไปพบแพทย์ จะผ่านขั้นตอนอย่างไรบ้าง
สำหรับสุภาพสตรีจะได้รับการซักประวัติ เกี่ยวกับสุขภาพร่างกายโดยละเอียดว่าแข็งแรงสมบูรณ์ดี หรือ
เจ็บป่วยเป็นโรคอะไรอยู่ เคยเจ็บป่วยโรคอะไรบ้าง ประวัติการเจ็บป่วยของครอบครัว,ลักษณะการมีประจำเดือน
,การร่วมหลับนอนกับสามี เป็นต้น จากนั้นจะได้รับการตรวจร่างกายโดยทั่วไป รวมทั้งการตรวจภายใน
เพื่อดูว่าสุขาภาพร่างกายของท่านปกติดีหรือไม่
ท่านจะได้รับการตรวจเลือดดูสภาพการทำงาน ระบบต่าง ๆ ที่สำคัญของร่างกาย เช่น ตับ ไต ต่อมทัยรอยด์,
 การตรวจหาเบาหวาน และการตรวจฮอร์โมนเพื่อตรวจสภาพการทำงานของรังไข่ และอวัยวะที่เกี่ยวข้อง
ท่านจะได้รับการเอ็กซเรย์ตรวจปอด และหัวใจ การฉีดสีทึบแสงเอ็กซเรย์ เพื่อตรวจดูโพรงมดลูกและท่อนำไข่
อาจมีการตรวจมูกของปากมดลูกเป็นระยะ ๆ เพื่อดูการเปลี่ยนแปลงก่อนและหลังตกไข่ จะมีการตรวจร่างกายว่าเชื้ออสุจิ
สามารถผ่านมูกของปากมดลูกได้หรือไม่ หลังจากมีการหลับนอนกับสามีในช่วงที่มีการตกไข่
ท่านอาจจะได้รับการแนะนำให้วัดอุณหภูมิของร่างกายหลังตื่นนอนทุกเช้า เพื่อตรวจดูว่ามีการตกไข่ใน
 แต่ละเดือนหรือไม่
การตรวจการตกไข่ อาจตรวจได้ โดยการใช้เครื่องคลื่นเสียงความถี่สูง (Ultrasound) หรือโดยการตรวจ
 ฮอร์โมนในเลือดหรือทั้ง 2 อย่างร่วมกัน ซึ่งทำให้สามารถพยากรณ์การตกไข่ได้ล่วงหน้าค่อนข้างแม่นยำ
จะมีการตรวจว่าหลังการตกไข่ เยื่อบุมดลูกสมบูรณ์เพียงพอต่อการเลื้ยงตัวอ่อนหรือไม่ ได้ด้วยการตรวจ
 ฮอร์โมนหลังการตกไข่ หรือการขูดตัวอย่างเยื่อบุมดลูกระยะใกล้มีประจำเดือนไปตรวจ
ถ้าแพทย์สงสัยว่าจะมีความผิดปกติของอวัยวะในอุ้งเชิงกราน เช่น พังผืดของมดลูก, รังไข่และท่อนำไข่
 หรือมีเนื้องอกมดลูก ซึ่งไม่สามารถตรวจได้โดยวิธีธรรมดา แพทย์อาจแนะนำให้ท่านรับการตรวจอวัยวะใน ช่องเชิงกรานด้วยการส่องกล้องตรวจช่องท้อง (Laparoscopy) หรือถ้าสงสัยความผิดปกติในโพรงมดลูก อาจมีการส่องตรวจโพรงมดลูก (Hysteroscopy)
สำหรับการตรวจในฝ่ายชายที่สำคัญมีอย่างเดียวคือ การตรวจความสมบูรณ์ของเชื้ออสุจิ มักแนะนำให้ตรวจ
 หลังจากว่างเว้น การหลับนอนกับภรรยา 3 - 7 วัน โดยวิธีช่วยตัวเอง (Masterbation) ถ้าปกติก้ไม่จำเป็นต้อง
ตรวจอะไรอีก ถ้าผิดปกติจะมีการตรวจซ้ำเพื่อความแน่ใจ ถ้าพบว่าผิดปกติเหมือนกันทั้ง 2 ครั้ง แล้วจะตรวจหา
สาเหตุของความผิดปกติต่อไป

 
หลังจากตรวจแล้วจะมีการรักษาอย่างไรบ้าง
ถ้าผลการตรวจทุกอย่างอยู่ในเกณฑ์ปกติ แพทย์จะแนะนำท่านให้พยายามหลับนอน (มีเพศสัมพันธ์)ด้วยกัน
ในช่วงที่มีไข่ตก
ถ้าพบว่ามีความผิดปกติ แพทย์จะพยายามรักษาตามสาเหตุที่ตรวจพบ เช่น ถ้าไม่มีการตกไข่ก็จะหาเหตุว่า
 เพราะเหตุใด และรักษาตามสาเหตุนั้น เช่นแก้ไขภาวะฮอร์โมนผิดปกติ หรือให้ยากระตุ้นการตกไข่
ถ้าพบว่ามีการติดเชื้ออักเสบ ก็ให้ยาปฏิชีวนะฆ่าเชื้อโรคถ้าพบว่ามีพังผืดที่มดลูก,ท่อนำไข่ หรือรังไข่ ก็จะ
 มีการผ่าตัดเลาะพังผืด
ถ้าพบว่าท่อนำไข่ตัน ก็จะมีการตัดส่วนที่ตันออกแล้วต่อส่วนดีเข้าด้วยกัน และเนื่องจากท่อนำไข่เป็น อวัยวะ
ที่เล็กมาก จึงต้องทำผ่าตัดโดยอาศัยกล้องจุลทรรศน์ และเครื่องมือขนาดเล็ก ๆ (Microsurgery) เพื่อให้ได้ผลดีที่สุด
 
การมีบุตรง่ายหรือยาก เกิดจากปัจจัยอะไรบ้าง
คู่สามีภรรยาโดยทั่วไปมี 4 ปัจจัยใหญ่ ที่จะทำให้มีการตั้งครรภ์เร็วหรือช้า คือ อายุของภรรยา,อายุของสามี
 ความบ่อยของการมีเพศสัมพันธ์ และระยะเวลาของความพยายามตั้งครรภ์

1. อายุของภรรยา
พบว่าสตรีอายุ 25 ปี ที่มีสามีอายุใกล้เคียงกันจะมีการตั้นครรภ์ได้ง่ายกว่าอายุอื่น ๆ คือใน 100 คู่ จะตั้งครรภ์
 ได้ 50 คู่ ใน 5 เดือน, 75 คู่ใน 10 เดือน และอายุที่มากขึ้น (กว่า 25 ปี) ทุก ๆ 5 ปี จะต้องใช้เวลายาวขึ้นเกือบเท่า ตัวในการตั้งครรภ์หมายถึงจะตั้งครรภ์ยากขึ้นเรื่อย ๆ เมื่ออายุมากขึ้นนั่นเอง

2. อายุของสามี
คล้ายกับสตรีคือ สามีอายุ 25 ปี จะสามารถทำให้ภรรยาตั้งครรภ์ได้ 75% ภายใน 1 ปี แต่จะทำให้ตั้งครรภ์
 ได้เพียง 25% ใน 1 ปี ถ้าสามีอายุ 40 ปีขึ้นไป

3. ความบ่อยของการมีเพศสัมพันธ์
อัตราการตั้งครรภ์ของคู่สามีภรรยา จะมีอัตราการตั้งครรภ์เมื่อเปรียบเทียบความถี่ของการตั้งครรภ์นี้คือ
จำนวนครั้งต่อสัปดาห์ การตั้งครรภ์ภายใน 6 เดือน
1- 25%
2- 33%
3- 50%
4 หรือมากกว่า- 60%

4. ระยะเวลาของการพยายามมีบุตร
คู่สามีภรรยาที่พยายามมีบุตรโดยการมีเพศสัมพันธ์ที่ถี่และสม่ำเสมอ พบว่าตั้งครรภ์ได้ 15% ในเดือนแรก,
 50% ใน 6 เดือน, 75% ใน 1 ปี, 90% ใน 2 ปี และมากกว่า 95% ใน 3 ปี

ภาวะมีบุตรยากคืออะไร

ทางการแพทย์โดยทั่ว ๆ ไป นิยามภาวะมีบุตรยากหมายความว่า คู่สามีภรรยาที่อยู่ด้วยกัน มีเพศสัมพันธ์สม่ำ
 เสมอ (3 ครั้งต่อสัปดาห์ขึ้นไป) เป็นเวลานาน 1 ปี แล้วยังไม่เกิดกานตั้งครรภ์
พบว่าประมาณ 15% ของคู่แต่งงานที่เข้าข่ายภาวะ
อะไรเป็นสาเหตุให้เกิดภาวะมีบุตรยาก
จากการรวบรวมสาเหตุภาวะมีบุตรยาก พบว่าสาเหตุจากฝ่ายชาย 40% เกิดจากฝ่ายหญิง 40% และเกิดจาก
 ทั้ง 2 ฝ่ายร่วมกัน 20%
สาเหตุจากฝ่ายชายที่พบมากที่สุดเกือบทุกราย เกิดจากความผิดปกติของการผลิตตัวอสุจิ
สาเหตุส่วนใหญ่ในฝ่ายหญิงเกิดจาก การตกไข่ผิดปกติหรือไม่ตกไข่, ท่อน้ำไข่ผิดปกติ และโรคในอุ้งเชิง
 กราน ที่พบน้อยคือสาเหตุที่ปากมดลูกและช่องคลอด ที่พบบ้างน้อยมาก คือ การมีภูมิต้านต่อเชื้ออสุจิ

เมื่อไรจึงควรปรึกษาแพทย์เรื่องมีบุตรยาก

คู่สมรสภรรยาควรปรึกษาแพทย์ เมื่อได้พยายามมีบุตรนาน 1 ปี แล้วยังไม่มีการตั้งครรภ์
สำหรับคู่ที่ภรรยา อายุมากกว่า 30 ปี แนะนำให้ปรึกษาเร็วกว่านั้น เพราะถ้ามีปัญหาที่จะต้องแก้ไขได้ไม่
 ต้องรอจนอายุมากเกินไป
สตรีที่มีการแท้งหรือคลอดก่อนกำหนด โดยยังไม่ได้ลูกเลยติดต่อกัน 3 ครั้ง ก็ควรปรึกษาแพทย์หาสาเหตุ
 เช่นเดียวกัน
สำหรับความผิดปกติทางฝ่ายชาย ซึ่งพบมีเชื้ออสุจิผิดปกติก็ต้องหาสาเหตุ ซึ่งบางอย่างก็อาจรักษาได้ด้วย
 การให้ยา เช่น ความผิดปกติของฮอร์โมนบางชนิด บางอย่างต้องอาศัยการผ่าตัด เช่น เส้นเลือดขอดที่ถุงอัณฑะ หรือการอุดตันของท่อนำเชื้ออสุจิ
แพทย์อาจให้วิธีการรักษาแบบผสมเทียม (คือการฉีดเชื้ออสุจิเข้าในปากมดลูกหรือโพรงมดลูก) ถ้าไม่
 สามารถรักษาให้เชื้ออสุจิปกติได้
มีวิธีรักษาอย่างอื่นได้อีกหรือไม่
เมื่อสามารถแก้ในสิ่งผิดปกติให้ปกติได้แล้ว ส่วนใหญ่จะมีการตั้งครรภ์ ได้โดยวิธีธรรมชาติหรือแพทย์ช่วย
 ด้วยเล็กน้อย แต่บางรายก็ไม่สามารถตั้งครรภ์ได้โดยวิธีธรรมชาติ ซึ่งอาจเป็นเพราะยังไม่สามารถแก้ไขสาเหตุได้ หรือเพราะเราไม่ทราบสาเหตุ การมีบุตรยากนั้น ก็ต้องอาศัยเทคโนโลยีระดับสูงเช้ามาช่วย นั่นคือการทำผสมเทียมในหลอดแก้ว
(In vitro Fertilization - IVFX ) หรือการผสมเทียมในท่อนำไข่ (Gamete Intra follopian Transfor - GIFT) และปัจจุบันสามารถทำการแช่แข็ง เชื้ออสุจิ และตัวอ่อนเพื่อเก็บได้นาน ๆ และนำกลับมาใช้อีกได้ หรือสามารถฉีดเชื้ออสุจิเช้าไปในไช้โดยตรงด้วยเครื่องมือพิเศษ เรียก microinjection หรือ micromanipulation ในกรณีที่เชื้ออสุจิไม่สามารถเจาะไข่เข้าไปได้เอง

จะต้องเสียเวลาและค่าใช้จ่ายในการรักษามากเท่าไร

ในการตรวจและรักษาภาวะมีบุตรยาก จะต้องใช้เวลาและค่าใช้จ่ายน้อยหรือมาก ขึ้นอยู่กับสาเหตุของภาวะ
 มีบุตรยากและวิธีการรักษาเป็นปี ถ้าสาเหตุที่พบไม่รุนแรงรักษาง่ายค่าใช้จ่ายก็จะไม่มาก แต่ถ้าสาเหตุรุนแรงรักษายาก ค่าใช้จ่ายก็แพง และถ้าต้องใช้เทคโนโลยีสูง ก็ยิ่งแพงขึ้นตามลำดับ บางรายพบแพทย์ 2 - 3 ครั้ง ก็ตั้งครรภ์ บางรายต้องใช้เวลา บางรายก็รักษาไม่ได้ผลเพราะพยาธิสภาพรุนแรงเกินไป
ในระหว่างการตรวจรรักษา ท่านอาจมีความรู้สึกว่า เสียเวลา เสียเงิน เครียด หงุดหงิดและหดหู่
ดังนั้นเมื่อท่านตัดสินใจต้องการแก้ไขภาวะมีบุตรยาก จึงควรมีการเตรียมใจ เตรียมตัว ให้ความร่วมมือกัน

 และเห็นอกเห็นใจกันและกันพอสมควร ท่านควรจะถามข้อสงสัยและปรึกษาเรื่องความรู้สึกไม่สบายกายและใจ แก่แพทย์หรือพยาบาลที่ดูแลท่านอยู่ความเครียดที่เกิดขึ้นอาจทำให้ภาวะมีบุตรยากเลวร้ายลงไป และอาจทำให้ความสัมพันธ์ของสามีภรรยาเปลี่ยนแปลงไปได้ ดังนั้นความพร้อม ความร่วมมืออย่าง เต็มทีและความเข้มแข็งของจิตใจ จึงมีความสำคัญต่อการรักษาอย่างมาก